(Theo Kinh Phenapiṇḍūpama Sutta – được giảng giải bởi Đại Trưởng lão Thiền sư Pa Auk).
Đức Thế Tôn đã dạy rằng:
Thân sắc ví như đống bọt nổi trên mặt nước – nhìn tưởng thật mà chạm vào liền tan. Cảm thọ ví như những bọt sóng trồi lên rồi biến mất – không có gì bền chắc. Tưởng uẩn như tia chớp lóe sáng rồi tắt – thoáng sinh, thoáng diệt. Hành uẩn như thân cây chuối – rỗng không, không lõi, không thực thể. Thức uẩn như ảo thuật – đánh lừa người mê, khiến họ lầm tưởng có “ta”.
Bậc có trí tuệ quán chiếu năm uẩn này bằng minh sát tuệ, quan sát tỉ mỉ bằng trí tuệ chân chánh, đúng Pháp, đúng đường, sẽ thấy rõ: tất cả chỉ là hiện tượng trống rỗng, không có tự ngã, không có gì thật, không có gì đáng gọi là hạnh phúc, không có gì là “ta”, cũng chẳng có gì là đẹp đẽ, đáng ưa.
Đức Phật – bậc Giác Ngộ Vĩ Đại, có trí tuệ như mặt đất bao la – đã chỉ rõ bản chất thật của năm uẩn, và dạy rằng hãy quán sát thân này như vật đáng từ bỏ, vì trong nó không có ba đặc tính: thường hằng, lạc, ngã.
Khi ba yếu tố duy trì thân này – mạng sống, hơi nóng phát sinh từ nghiệp và thức uẩn – rút lui khỏi thân, thì thân này chỉ còn là xác chết bất động, là mồi cho giòi bọ ăn nuốt. Thân này thật ra chỉ là giả hợp, rỗng không; thức uẩn chính là kẻ đánh lừa khiến người phàm si mê, nói năng sai lạc.
Thân này phải được gọi là kẻ sát nhân, vì chính nó gây nên mọi đau khổ. Không có gì trong năm uẩn là thường, lạc, ngã, hay đẹp.
Vị Tỳ-khưu tinh tấn mạnh mẽ, có chánh niệm và tỉnh giác suốt ngày đêm, hãy quán chiếu sâu sắc như lời Đức Phật dạy về năm uẩn này. Người nam, người nữ có chí hướng xuất ly, nếu thật tâm mong cầu Niết-bàn – sự chấm dứt của vòng sinh tử luân hồi – thì hãy đoạn tận mọi dây trói buộc của ái dục và vô minh.
Hãy tự mình làm chỗ nương tựa cho chính mình. Hãy hành thiền định và thiền tuệ như người đang bị lửa cháy trên đầu – không chần chừ, không biếng lười, tinh tấn không ngừng nghỉ.
Nguyện cho tất cả quý vị nỗ lực tu tập thiền định và minh sát, để thân – tâm được an ổn, hân hoan trong chánh Pháp, sống tinh cần, mạnh mẽ và bền bỉ trên con đường giải thoát.
