Chúng ta sanh ra trên cõi đời này đều được Phật gọi là chúng sanh, là phàm phu. Mà gọi là chúng sanh tức có mê lầm, mê lầm tức là vô minh.
Nếu không có mê lầm, không có vô minh thì không gọi là chúng sanh, không gọi là phàm phu; chính vì có mê lầm, có vô minh nên mới gọi là chúng sanh là phàm phu, nếu không thì chúng ta là thánh nhân hết.
Bởi chính do mê lầm nên mới tạo nghiệp
Nghĩa là chúng ta không biết rõ được lẽ thật nên mới tạo nghiệp rồi chịu khổ
Danh từ chuyên môn của nhà Phật gọi là Hoặc, Nghiệp, Khổ. Do mê lầm nên tạo nghiệp rồi chịu khổ
Như có những điều không nên làm mà chúng ta lại làm, còn có những điều đáng làm chúng ta lại không làm.
Thí dụ như sân hận là xấu hay tốt, là nên hay không nên làm? Nhưng mà gặp việc cũng sân thì đó do mê lầm thành ra mới chịu khổ.
Sỡ dĩ làm như vậy cũng bởi vô minh chấp ngã mà ra, vì bản ngã mà chúng ta sẵn sàng làm.
Có khi làm những điều tổn thương đến người khác, đến vật khác mà vẫn làm, chỉ vì tính chấp ngã của chúng ta.
Trong khi chúng ta lại không chịu ai làm tổn thương đến mình, chúng ta làm tổn thương đến người thì được nhưng người ta làm tổn thương đến chúng ta thì không được. Tại sao? Tại vì chúng ta quý cái bản ngã của mình.
Cho nên, chửi mắng, nói nặng người khác thì được nhưng bị người khác nói nặng lại thì không chịu.
Cũng như người thế gian có khi giết hại sinh mạng người khác thì được, còn sinh mạng mình bị chạm đến thì không được.
Vậy lẽ thật nằm chỗ nào? Bởi vậy, mỗi người hãy quán xét kỹ để thấy được lẽ thật rồi chuyển hóa tu tập.
Tại sao người lấy tài sản của mình thì không vui mà mình lại đi lấy tài sản của người về cho mình
Chúng ta biết làm vậy thì người không vui nhưng vẫn làm, đó là những thứ mê lầm chấp vào bản ngã nên chúng ta làm những việc gọi là không nên làm mà vẫn làm.
“Chúng ta đã sống trong mê lầm quá nhiều rồi”
Một hôm, Đức Phật cùng các vị Tỳ-kheo đi khất thực nơi vùng nông thôn. Gặp đám trẻ đang bắt cua ở dưới ruộng rồi đem lên chơi trò cho chúng chạy đua với nhau, con nào thua thì bị phạt bẻ càng.
Thử nghĩ nếu con nào thua chừng 10 lần thì bị bẻ hết càng và chân, khi con cua không thể bò được nữa thì chúng lấy chân giẫm đạp bỏ xuống ruộng.
Những con thắng nó cũng bẻ càng bớt để chấp mấy con kia
Phật thấy trò chơi quá tàn nhẫn, mới kêu lại bảo:
“Này các con! Thôi các con hãy dừng lại, đừng có chơi trò chơi như thế. Thí dụ như các con bị chặt cái chân, hay gãy cái tay thì các con có đau không? ”
Chúng nó nói: “Dạ đau”.
Phật bảo: “Con cua cũng vậy, nó bị các con bẻ gãy càng, gãy chân thì nó cũng đau như các con, các con có biết không?”
Lũ trẻ nghe thế nó cũng cảm biết được việc làm không tốt của mình nên làm thinh, không trả lời.
Phật nói tiếp: “Con cua nó cũng biết ăn uống, nó cũng có cha mẹ, anh chị của nó như các con. Mà các con làm khổ con cua như thế, thì các con cũng sẽ làm khổ luôn cha mẹ và anh chị của nó. Cũng như mỗi khi các con đau ốm thì cha mẹ, hay là anh chị của các con cũng phải lo lắng buồn khổ. Con cua mà bị gãy chân đi không được, tức là nó không kiếm ăn được thì nó sẽ còn khổ gấp mấy lần nữa. Thôi thì các con đừng có chơi dại dột như thế nữa”.
Bọn trẻ nghe đến đây thì tỏ vẻ hối hận.
Đức Phật khéo nhắc làm như vậy là làm khổ đau cho con cua, thì chúng ta cũng phải nhớ lại là chính mình cũng vậy.
Có khi mình bị chặt cái chân, hay mình bị trầy da cũng thấy đau, vậy mà mình bẻ càng, bẻ cẳng con cua mà không thấy đau sao?
Có khi mình đau ốm thì cha mẹ, anh chị lo lắng thêm; con cua bị như vậy thì cha mẹ, anh chị của nó cũng có sự lo lắng cho nó chứ đâu khỏi được, nghĩ như vậy thì mình sẽ có sự cởi mở.
Lúc bấy giờ những người đi đường thấy lạ đứng lại xem rất đông, nhân cơ hội đó Đức Phật dạy thêm, tức là vừa dạy cho những đám trẻ này, vừa dạy cho người lớn.
Phật mới bảo: “Này các con! Chúng ta ai cũng muốn được sống an ổn và vui vẻ, thì các loài cầm thú nó cũng như vậy, chúng cũng muốn được sống an ổn và vui vẻ.
Vậy chúng ta phải làm sao cho tất cả mọi loài đều được sống an lành và hạnh phúc, đó là công bằng
Chúng ta phải bảo vệ sự sống cho nhau, và đem niềm vui cho nhau”. Và Ngài nói câu này là câu mà chúng ta phải nên học kỹ, nhớ kỹ không quên là:
“Nếu chúng ta không thể đem hạnh phúc đến cho kẻ khác, thì cũng nên cố tránh đừng gây thêm đau khổ”
Phật dạy thêm: “Tất cả loài vật dù lớn hay nhỏ, dù đi bằng hai chân, hay bơi lội dưới nước cũng đều có quyền sống an ổn và hạnh phúc. Chúng ta không nên sát hại hận thù nhau, chúng ta nên giúp đỡ, che chở cho nhau”.
Quý vị nghĩ tại sao Đức Phật dạy như thế?
Bởi vì chúng sanh mê lầm nên thường không sống đúng với lẽ thật. Khi làm đau khổ cho người, cho vật thì mình vui, sẵn sàng làm, giả sử người khác làm cho mình như vậy thì mình đâu có chịu.
Người có học Phật phải xét lại, tránh bớt không nên tạo cái nhân đau khổ rồi gặp quả phải sống trong đau khổ mà không nhận ra mê lầm của mình.
Nghĩa là việc làm sai lầm nhưng mình lại không nhận ra, nhiều khi còn cho mình đúng nên cứ tiếp tục làm theo cái sai lầm đó.
Chính Đức Phật ra đời để nhắc cho chúng sanh biết được những cái mê lầm để chuyển hóa.
HT. Thích Thông Phương
