Lời dẫn
“Do tính khế hợp từ Đức Phật cho đến chư vị Tổ sư nên tôi nói ‘Thiền là cội gốc của đạo Phật’. Mong tất cả ghi nhận và hiểu đúng điều này. Được vậy, chúng ta sẽ vững niềm tin hơn trong pháp tu Thiền của mình.”
– Hòa thượng Thích Thanh Từ
Bối cảnh lịch sử của Thiền tông Việt Nam
Thực trạng Thiền tông Việt Nam
“Chúng tôi là những người tu thiền ở Việt Nam, nhưng thời chúng tôi không được sự kế thừa của các vị Tổ trong Ngũ gia tông phái ở Trung Quốc. Song tôi quyết tâm tu thiền nên dồn hết sức mình vào việc nghiên cứu tu Thiền.”
“Điều đáng tiếc là Thiền tông Việt Nam đã vắng bóng gần một thế kỷ, nên chúng tôi phải tự tra cứu, học hỏi trong kinh sách và lịch sử để tìm ra một lối tu.”
Lục diệu pháp môn – Nền tảng ban đầu
“Riêng tôi, trước hết tôi tu Lục diệu pháp môn, là phương pháp của Thiền sư Trí Khải ở Trung Hoa, lấy đó làm cương lĩnh ban đầu. Lục diệu pháp môn gồm có sáu pháp: Sổ tức, Tùy tức, Chỉ, Quán, Hoàn, Tịnh.”
Tại sao Thiền là cội gốc của đạo Phật?
Căn cứ từ kinh A-hàm
“Tại sao tôi nói Thiền là cội gốc của đạo Phật? Bởi vì trong kinh A-hàm, Đức Phật dạy người tu hiền phải quán Tứ niệm xứ.”
Sự khế hợp giữa kinh Phật và Thiền tông
“Như vậy, từ kinh Phật cho đến đường lối Thiền tông của chư Tổ rất phù hợp, rất thích ứng nhau. Vì vậy chúng tôi mới quả quyết Thiền tông là cội gốc của đạo Phật.”
Phương pháp quán chiếu trong các kinh điển
“Nếu tu Thiền theo kinh Kim cang thì không cho sáu căn dính mắc với sáu trần. Rõ ràng kinh Phật từ hệ Nguyên thủy cho đến hệ Bắc tông đều dạy phải xoay lại, tự quán chiếu chính mình và tự gìn giữ, đừng để tâm phóng theo sáu trần.”
Câu chuyện kinh điển: Tổ Đạt-ma và Huệ Khả
Bối cảnh câu chuyện
“Như câu chuyện Tổ Bồ-đề-đạt-ma sang Trung Hoa, ngồi xoay mặt vào vách chín năm. Sau đó có một người tên Thần Quang đến xin tu tập và được Tổ nhận cho làm đệ tử đổi tên thành Huệ Khả, luôn theo hầu Tổ.”
Cuộc đối thoại lịch sử
“Một hôm, Ngài Huệ Khả bạch với Tổ Đạt-ma: ‘Bạch Hòa thượng, tâm con không an, xin Hòa thượng dạy con pháp an tâm’. Tổ Đạt-ma bảo: ‘Đem tâm ra ta an cho’. Ngài Huệ Khả tìm lại tâm mình, tìm mãi không được, bèn thưa: ‘Bạch Hòa thượng, con tìm tâm không được’. Tổ bảo: ‘Ta đã an tâm cho ngươi rồi!’.”
Ý nghĩa sâu xa của cuộc đối thoại
“Nghe câu chuyện trên chúng ta lấy làm lạ, tại sao các ngài không dạy một pháp an tâm mà lại bảo ‘đem tâm ra ta an cho’? Chúng ta lâu nay cứ nghĩ rằng tâm là cái suy nghĩ, phân biệt tốt xấu, phải quấy của mình.”
“Lúc Tổ Đạt-ma bảo ‘Đem tâm ra ta an cho’, đó là lời nói của một vị Tổ siêu thoát, phi thường nên Ngài Huệ Khả không dám xem thường. Ngài liền xoay tìm cái tâm lăng xăng của mình. Khi tìm Ngài không thấy hình bóng của nó nữa, tức nó đã lặng. Thế nên Tổ Đạt-ma bảo: ‘Ta đã an tâm cho ngươi rồi!’.”
