Giới thiệu
Trong lịch sử nhân loại, Phật giáo không chỉ là một hệ thống tín ngưỡng tâm linh mà còn là một kho tàng tri thức y học phong phú. “Hàng ngàn năm qua, việc chữa bệnh cứu người gắn liền với truyền bá học thuyết Phật giáo đã khiến cho y học Phật giáo không ngừng phát triển.”
Đức Phật – Vị Đại Y Vương
Ngũ Minh và Y Phương Minh
“Đức Phật lúc còn trẻ tuổi từng học qua Ngũ minh, một trong ngũ minh là Y phương minh, sự sáng suốt về phương pháp trị bệnh.” Điều này cho thấy từ rất sớm, Đức Phật đã có nền tảng vững chắc về y học.
Đức Phật – Thầy thuốc của Tâm và Thân
“Đức Phật không chỉ là một đại y vương giỏi chữa lành bệnh tật thân thể của chúng sinh, Ngài đặc biệt còn là một bậc y sư chuyên về tâm lý khéo léo đối vời việc trị liệu các chứng tâm bệnh của chúng sinh.”
Triết lý Y học trong Phật giáo
Quan niệm về Khổ đau và Bệnh tật
“Phật giáo cho nhân sinh là bể khổ, sinh lão bệnh tử là một quá trình không dứt của đau khổ. Bệnh tật là chỗ ‘khổ’ nhất, trực tiếp giày vò thân tâm, cho nên cứu 1 mạng người hơn xây 7 toà tháp.”
Tám vạn bốn ngàn Pháp môn
“Chính Đức Phật đã lập nên tám vạn bốn ngàn pháp môn như Tam học, Lục độ, Tứ vô lượng tâm, Ngũ đình tâm quán…những điều này không ngoài mục đích nhằm đối trị tám vạn bốn ngàn loại phiền não tật bệnh như tham sân si của chúng sinh.”
Kho tàng Y học trong Kinh điển Phật giáo
Văn hiến Y học Phật giáo
“Trong kinh điển Phật giáo, cũng không ít những tác phẩm chuyên ngành bàn đến lĩnh vực y dược, trong đó có đến hai mươi loại từ các lãnh thổ Ấn Độ, Tây Vực truyền vào Trung Quốc; bên cạnh đó, sách vở về y thuật do giới Tăng sĩ Trung Quốc sáng tác cũng ước chừng mười lăm loại.”
Đại Tạng Kinh và Y học
“Đại Tạng Kinh là bộ đại thành của kinh điển Phật giáo, nội dung có khoảng 400 bộ chuyên luận về y lý, có vệ sinh y dược, bệnh về sinh lý, ma thuật, tu tâm dưỡng tính, nội dung vô cùng phong phú, đến nay vẫn còn lưu truyền và vận dụng rộng rãi.”
Y học Tây Tạng và Phật giáo
Phôi thai học Phật giáo Tây Tạng
“Phôi thai học Phật giáo Tây Tạng thảo luận chi tiết sự hình thành và phát triển phôi thai người dưới góc nhìn của Y học Tây Tạng và Phật giáo.”
Ba năng lượng cơ bản
Y học Tây Tạng nhận định có “ba năng lượng cơ bản của thân người: Gió hay Khí năng (Loong), năng lượng vi tế của thân và tâm, duy trì bản chất của nguyên tố khí, Nhiệt năng (Tripa) của thân liên quan đến nguyên tố lửa và có tính nóng, và Lưu năng (Baekan) của thân liên quan đến nguyên tố đất và nước có tính lạnh.”
Y đức trong Phật giáo
Ba chữ Tâm – Đức – Tài
“Có ba loại thầy: thầy thuốc, thầy giáo, thầy tu. Loại thầy nào cũng cần có tài, đức và tâm phụng sự. Ngành y liên hệ đến tính mạng con người, là nghề cao quý và rất khó, phải học rộng, thận trọng, trách nhiệm, sáng tạo…”
Tâm của Thầy thuốc
Theo Phật giáo, thầy thuốc cần có:
- “Tâm bi: chua xót và đồng cảm với nỗi đau để nỗ lực kết thúc nỗi đau…”
- “Tâm từ: có khả năng mang lại hạnh phúc, an vui”
- “Lương tâm cá nhân (tàm), lương tâm xã hội (quý): không nên vô cảm với nỗi đau của bệnh nhân, không nên nhũng nhiễu, trục lợi hóa ngành y.”
Các Y Tăng nổi tiếng trong Lịch sử
Danh y thời Đức Phật
“Trong hàng đệ tử của Đức Phật có Kỳ-bà, danh y thời đại Đức Phật, từng dựa vào những chỉ thị của Ngài để hoàn thành rất nhiều phương cách chữa trị xuất sắc; ví dụ, sau khi chẩn đoán người bệnh bị tắc đường ruột, trước hết, người y sĩ thực hiện việc gây tê, cùng vá lại phần ổ bụng, hoàn thành công việc trị liệu: đây chính là kỹ thuật giải phẩu mổ bụng thuộc ngoại khoa trong y học hiện đại.”
Y Tăng qua các thời đại
“Trong lịch sử Phật giáo, đa số chúng Tăng thông đạt y phương minh, đã từng xuất hiện không ít y Tăng tiếng tăm lừng lẫy, ví như Phật –đồ-trừng, Trúc-pháp-điều, Đơn-đạo-khai, Trúc-pháp-khoáng, Ha-la-kiết, Pháp Hỷ…”
Phương pháp Chữa trị trong Phật giáo
Ba loại bệnh lớn
“Trong Tăng nhất A hàm kinh ghi chép, Đức Phật có nói đến ba loại bệnh lớn là phong, đàm và rét, đồng thời nêu ra phương cách trị liệu.”
Nguyên nhân gây bệnh
“Trong Phật y kinh, Đức Phật nói có mười nguyên nhân khiến con người bị bệnh; Ma-ha-chỉ quán chỉ ra rằng có sáu nguyên nhân tạo nên bệnh tật; Đại trí độ luận cho biết sự sản sinh của bệnh tật là do các nhân duyên ngoại tại hoặc nội tại tạo thành.”
Tâm trong Y học Phật giáo
Tâm là trung tâm của mọi điều trị
“Chúng ta thường dùng hai từ ‘từ bi’ và ‘trí tuệ’ để khái quát tôn chỉ của Phật giáo, thì cũng có thể dùng một chữ ‘Tâm’ để khái quát nội dung cốt yếu xuyên suốt của toàn bộ hệ thống văn học Phật giáo.”
Y học Thế gian và Tâm dược
“Y học của Phật giáo thì không chỉ bao gồm y lý thế gian, mà còn coi trọng việc diệt tận gốc ba độc tham sân si ở nội tâm. Cõi trần thế chừng nào còn tâm bệnh, thì chừng đó còn cần đến tâm dược y của Phật, chỉ có điều hòa sức khỏe về sinh lý và tâm lý, mới có thể thực sự rảo bước, tiến tới con đường sức khỏe, tráng kiện.”
Phật giáo và Khoa học Y học Hiện đại
Sự tương hợp với Khoa học
“Trong thời đại mà những tiến bộ khoa học đã làm lui đi phần nào quan niệm thần thánh và những mớ huyền thoại, mê tín dị đoan của con người, thì càng ngày Phật giáo càng chứng tỏ là một tôn giáo, từ cấu trúc, tư tưởng trong các kinh điển cho tới phương pháp hành trì, rất tương hợp với khoa học.”
Đóng góp cho Y học Hiện đại
“Phật giáo không phải chỉ có những tương đồng với khoa học trong bộ môn thiên văn…mà còn nhiều tương đồng khác trong các bộ môn như sinh học (bioscience), vật lý hạt nhân (nuclear physics), triết lý khoa học (philosophy of science), tâm lý học (psychotheraphy), di truyền học (genetics) v.v…”
Kết luận
Phật giáo và y học cổ truyền có mối quan hệ mật thiết và sâu sắc. Từ việc Đức Phật được coi là “Đại Y Vương” đến những đóng góp của các y tăng qua các thời đại, Phật giáo đã xây dựng một hệ thống y học toàn diện, không chỉ chữa trị bệnh tật thân thể mà còn chú trọng đến việc chữa lành tâm hồn.
Việc kết hợp giữa y lý thế gian và tâm dược của Phật giáo đã tạo ra một phương pháp điều trị độc đáo, nhấn mạnh tầm quan trọng của y đức và lòng từ bi trong nghề y. Điều này không chỉ có giá trị lịch sử mà còn mang ý nghĩa thực tiễn cho y học hiện đại, đặc biệt trong việc phát triển một nền y học nhân văn và toàn diện.
