Giới Thiệu
Trong giáo lý Phật giáo, từ bi được xem là một trong những phẩm chất quan trọng nhất của con người, cùng với trí tuệ tạo nên nền tảng cho sự giác ngộ và hoàn thiện bản thân. Đức Phật đã dạy rằng từ bi chính là căn bản của đạo, căn bản của tất cả pháp lành, như được thuyết trong kinh Đại Bát Niết Bàn: “Nếu có người hỏi gì là căn bổn của tất cả pháp lành? Nên đáp: Chính là tâm từ”.
Ý Nghĩa Của Từ Bi
Định Nghĩa Căn Bản
Về ý nghĩa, lòng từ bi được hiểu là sự cho vui, sự cứu khổ và diệt khổ. Từ bi là tấm lòng thiện, là trái tim nhân ái, thương người, thương vật, thương muôn loài chúng sanh. Người có tâm từ bi là người có trái tim bất vị kỷ, biết lợi tha, cứu đời, cứu người.
Bản Chất Của Từ Bi
Từ bi không mang hàm nghĩa của sự thụ động, nhu nhược, yếm thế. Mà đó là sự vận dụng tâm tử tế trong lòng người để cảm hóa, cứu độ chúng sanh vượt qua bể khổ. Từ bi mang trong mình hàm nghĩa bao la rộng lớn về sự cứu giúp, diệt khổ, hướng đến cái vui, cái thiện.
Đức Phật đã dạy: “Tâm từ chính là Phật tánh của chúng sanh, Phật tánh như vậy từ lâu bị phiền não che đậy nên làm cho chúng sanh chẳng đặng nhìn thấy. Phật tánh chính là tâm từ, tâm từ chính là Như Lai”.
Lời Phật Dạy Về Tu Tập Từ Bi
Tầm Quan Trọng Của Từ Quán
Trong Kinh Tăng Chi Bộ, phẩm nói về Nhất Pháp, Phật có nói: “Nếu một vị khất sĩ tu Từ quán, dầu chỉ thực tập trong một chốc lát, thời gian bằng một cái búng tay thôi, thì vị khất sĩ đó đã xứng đáng là một vị khất sĩ rồi”. Câu nói đó chứng tỏ rằng Từ quán rất quan trọng trong đạo Phật.
Phương Pháp Tu Tập
Đức Phật đã dạy về phương pháp tu tập quán từ bi: “Khi một Tỳ Kheo ngồi an trú trong Chánh Niệm, Tỳ Kheo ấy trải lòng từ mẫn thương yêu tất cả chúng sinh khắp các phương hướng, từ phương trước mặt, sau lưng, hai bên, trên và dưới”.
Vị Tỳ Kheo ấy nguyện lòng yêu thương tất cả từ người quen biết cho đến chưa quen, từ loài người cho đến cầm thú, từ kẻ thân thiết đến người sơ bạc. Thậm chí vị Tỳ Kheo ấy yêu thương được cả những chúng sinh đã từng có oan trái hãm hại mình.
Ba Cách Quán Tưởng Từ Bi
Con người có thể tu tập lòng từ bi bằng cách quán tưởng từ bi với ba phương pháp:
- Quán chúng sanh duyên từ: Khởi phát từ bi từ việc quán sát đau khổ của chúng sanh
- Quán pháp duyên từ: Phát khởi từ bi dựa vào thể tách đồng nhất giữa người và chúng sanh
- Quán vô duyên từ: Hình thành từ bi bất vô duyên, bất vô tâm năng
Công Đức Của Từ Bi Quán
Công Đức Vô Lượng
Đức Phật ví tất cả các công đức như xây chùa, đúc tượng, cúng dường Phật và chư Tăng, làm tất cả các thiện nghiệp trên thế gian không bằng một phần mười sáu công đức của người tu tập lòng từ.
Lợi Ích Thiết Thực
Đức Phật dạy rằng nếu các người biết khởi Tâm Từ Bi thì trời sẽ mưa thuận gió hoà, nước sông sẽ dâng cao, ruộng đồng sẽ xanh tốt. Lòng từ bi không chỉ mang lại lợi ích cho bản thân mà còn ảnh hưởng tích cực đến môi trường xung quanh.
Từ Bi Trong Đời Sống Hàng Ngày
Biểu Hiện Của Từ Bi
Từ bi không phải là những thứ xa xôi, cao vời hay những việc làm lớn lao, vĩ mô, cao thượng. Từ bi chính là tấm lòng biết tha thứ, biết lắng nghe, biết yêu thương, thấu thị trong mỗi người. Từ bi chính là những hành động đời thường, gần gũi để cảm hóa chúng sanh.
Đối Trị Phiền Não
Trong cuộc đời, con người phải trải qua nhiều đau khổ, u sầu, phiền muộn. Những buồn thương ấy có thể do tác động từ xã hội đến bản thân chúng sanh, nhưng đôi khi nó xuất phát từ lòng tham – sân – si, đố kỵ, oán hờn của con người. Thế nên, giáo lý Đức Phật luôn hướng con người đến tâm từ bi, nhân ái, yêu thương, tha thứ.
Từ quán là phương pháp đối trị sân giận, phát triển lòng từ cho bản thân, và cho vô lượng hữu tình, không phân biệt thân sơ, giàu nghèo, địa vị, tôn giáo, quốc gia. Trong khi đó bi quán là phương thuốc đối trị tưởng hại, phát triển sự hiểu biết sâu sắc và thương xót trước những nỗi khổ của hữu tình.
Từ Bi Và Trí Tuệ
Cùng với trí tuệ, lòng từ bi là một trong hai phẩm chất quan trọng của con người. Từ bi và trí tuệ giúp con người hoàn thiện bản thân, tu tập để giác ngộ. Khi kết hợp lòng từ bi và trí tuệ, chúng ta sẽ có thể yêu thương, tán dương cả bản thân và người khác.
Thông Điệp Của Đức Phật
Đức Phật từng dạy: “Trong mọi dòng chảy thì dòng máu là quý nhất, vì vậy hãy sáng suốt đừng đổ máu để giành lấy nước. Các người giành nước để có ruộng lúa tốt tươi nuôi sống bản thân mình, để cho máu tiếp tục chảy trong thân của mình”.
Ngài cũng dạy: “Trong việc làm ác của đôi tay thì việc đưa tay ra giết người là ác độc nhất, trong việc làm thiện của đôi tay thì đưa tay ra làm nên miếng ăn cho con người là hiền thiện nhất. Vì vậy các người đừng dùng đôi tay để giết nhau, mà hãy dùng đôi tay để cày cấy ruộng đồng”.
Kết Luận
Lời Phật dạy về từ bi không chỉ là những giáo lý cao siêu mà còn là những hướng dẫn thiết thực cho cuộc sống hàng ngày. Từ bi là con đường dẫn đến giác ngộ, là phương thuốc chữa lành mọi đau khổ và phiền não. Khi chúng ta có tâm từ bi, cuộc sống sẽ thư thái, an yên, tươi đẹp và hạnh phúc.
Việc tu tập từ bi không chỉ mang lại lợi ích cho bản thân mà còn lan tỏa tác động tích cực đến toàn xã hội và môi trường. Đó chính là con đường mà Đức Phật đã chỉ dạy để chúng ta trở thành những con người hoàn thiện, sống có ý nghĩa và đóng góp cho sự an lạc của thế gian.
