Theo thống kê của Hội nghị Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam vào ngày 10-7-2020, tại Văn phòng Ban Thường trực Hội đồng Trị sự phía Nam – thiền viện Quảng Đức (Q.3, TP.HCM), cả nước hiện có 18.491 ngôi chùa, tịnh xá, thiền viện, tịnh thất, niệm Phật đường, tu viện, với 54.773 Tăng Ni, và tín đồ chiếm 60% dân số cả nước.
Phân loại chi tiết các cơ sở tôn giáo Phật giáo
Theo số liệu thống kê từ thông tin của Giáo Hội Phật giáo Việt Nam tại cuộc họp thường niên tháng 7 năm 2020, các cơ sở tôn giáo Phật giáo được phân loại như sau:
1. Chùa Bắc tông
- 12.912 chùa thuộc hệ phái Bắc tông
- Đây là số lượng lớn nhất trong các hệ phái Phật giáo tại Việt Nam
2. Chùa Nam tông và Nam tông Khmer
- 1.332 chùa Nam tông và Nam tông Khmer
- Tập trung chủ yếu ở các tỉnh miền Nam, đặc biệt là vùng đồng bằng sông Cửu Long
3. Tịnh xá hệ phái Khất sĩ
- 1.534 Tịnh xá thuộc hệ phái Khất sĩ
- Đây là hình thức tu tập đặc trưng của Phật giáo miền Nam
4. Tịnh thất
- 287 Tịnh thất (tu sĩ tự lập để tu tập)
- Là nơi các tu sĩ tự lập để tu tập riêng
5. Niệm Phật đường
- 1.390 niệm Phật đường (cấp phép nhưng chưa lên chùa)
- Là các cơ sở tôn giáo đã được cấp phép nhưng chưa được công nhận là chùa
6. Đạo tràng
- 1.036 đạo tràng (điểm tập trung sinh hoạt tôn giáo)
- Là những điểm tập trung sinh hoạt tôn giáo của cộng đồng Phật tử
Xu hướng phục hưng và phát triển
Phục dựng chùa chiến tranh
Các năm gần đây, nhà nước cũng như Phật giáo Việt Nam đã cho phép phục dựng lại các ngôi chùa bị chiến tranh tàn phá, cũng như trả lại đất nền chùa do thời cuộc đổi thay trước đó. Đa số các ngôi chùa được phục dựng lại tại miền Trung và miền Bắc.
Giải quyết vấn đề đất đai
Việc trả lại đất nền chùa cũng được thực hiện để giải quyết những trường hợp người dân lãng quên hoặc chiếm đất chùa làm nhà ở trong thời gian qua.
Ý nghĩa và vai trò của chùa trong đời sống
Bảo tàng nghệ thuật sống
Ngôi chùa được xem là bảo tàng nghệ thuật, là nơi lưu giữ nhiều di sản Phật giáo có giá trị. Bản thân kiến trúc chùa còn chuyển tải nhiều giá trị về lịch sử, văn hóa và tôn giáo.
Đa dạng kiến trúc ba miền
Nhìn chung, khi Phật giáo truyền bá ở mỗi vùng miền, đều uyển chuyển thích ứng và vì thế, trong kiến trúc đều mang những đặc điểm chung và riêng, làm nên tính đa dạng trong kiến trúc chùa Việt Nam.
Những ngôi chùa tiêu biểu
Ngày nay, nhiều ngôi chùa như chùa Một Cột, chùa Thầy, chùa Tây Phương ở miền Bắc; chùa Thiên Mụ, chùa Báo Quốc, chùa Thập Tháp Di Đà ở miền Trung; chùa Giác Lâm, chùa Vĩnh Tràng và nhiều ngôi chùa Nam tông Khmer ở miền Nam đã trở thành những biểu tượng văn hóa tôn giáo quan trọng.
Kết luận
Với con số 18.491 cơ sở tôn giáo Phật giáo trên toàn quốc, Việt Nam có thể tự hào là một trong những quốc gia có mật độ chùa chiền cao nhất thế giới. Điều này không chỉ phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của Phật giáo mà còn thể hiện vai trò quan trọng của tôn giáo trong đời sống tinh thần của người dân Việt Nam, với 60% dân số là tín đồ Phật giáo.
Sự đa dạng trong các loại hình cơ sở tôn giáo từ chùa truyền thống đến các tịnh xá, đạo tràng hiện đại cho thấy Phật giáo Việt Nam đang không ngừng phát triển và thích ứng với thời đại, đồng thời vẫn giữ được những giá trị truyền thống quý báu.
