Cha mẹ có bao giờ dừng lại và tự hỏi: vì sao mình có con? Câu hỏi tưởng chừng đơn giản,
nhưng ẩn chứa trong đó là một sự thật sâu xa mà ít ai đủ can đảm để đối diện.
Từ ngàn đời, nhiều người tin rằng có con là để “nối dõi tông đường”, để duy trì dòng họ, để ngôi nhà luôn sáng đèn hương khói. Với không ít người, con cái còn được kỳ vọng là người thừa kế – không chỉ tài sản vật chất mà còn là sự nghiệp, danh vọng, cả những ước mơ còn dang dở của cha mẹ. Nhưng nếu chỉ như thế, có con chẳng qua cũng chỉ là một sự kéo dài cái tôi của người lớn, là cách họ tìm kiếm sự bất tử qua máu mủ.
Cũng có những cha mẹ mong có con chỉ để lấp đầy khoảng trống tình cảm, để làm cuộc sống thêm rộn rã tiếng cười, để có ai đó gọi mình là “ba”, là “mẹ”. Điều ấy không sai, nhưng nếu chỉ dừng lại ở mức thỏa mãn nhu cầu tình cảm, thì đứa trẻ nào khác gì một công cụ cho sự an ủi của cha mẹ? Krishnamurti từng nói: khi ấy, con cái chỉ là sự phóng chiếu những ham muốn và nỗi sợ hãi của cha mẹ chúng mà thôi.
Nhìn thẳng vào điều này, ta sẽ thấy một sự thật đáng buồn: nhiều khi tình yêu mà cha mẹ dành cho con lại nhuốm màu chiếm hữu. Người ta không chỉ yêu con vì con là chính nó, mà còn vì con phản chiếu cái tôi, tham vọng, ước vọng của chính mình. Thế nên, không ít đứa trẻ lớn lên dưới áp lực “phải” thành công, “phải” giỏi giang, “phải” sống theo mong muốn của gia đình. Và đôi khi, bi kịch nảy sinh từ chính chỗ đó.
Có lẽ, câu hỏi “tại sao ta có con?” không phải để đi tìm một câu trả lời thỏa đáng, mà để nhắc nhở rằng: con cái không thuộc về cha mẹ. Chúng là những cá thể độc lập, có quyền được sống, được sai, được mơ mộng theo cách riêng của mình. Cha mẹ chỉ là những người đưa chúng đến thế giới này, nuôi dưỡng và bảo vệ cho đến khi đủ trưởng thành để tự đi bằng đôi chân của mình.
Có một sự khác biệt lớn giữa “có con” và “sinh thành”. Có con, ai cũng có thể. Nhưng sinh thành một con người, nuôi dưỡng một tâm hồn, lại là trách nhiệm thiêng liêng và đầy thách thức. Sinh thành không chỉ là cung cấp miếng ăn, manh áo, mà còn là gieo cho con lòng tin, sự tử tế, và khả năng tự lập. Để làm được điều ấy, cha mẹ cần đủ dũng cảm buông bỏ cái tôi, không biến con thành bản sao của mình, mà để con tự do trở thành chính nó.
Một đứa trẻ không có nghĩa vụ nối tiếp tham vọng của cha mẹ. Chúng không phải “người gánh giấc mơ dang dở”, càng không phải “chiếc phao tinh thần” để cha mẹ bám víu lúc cô đơn. Chúng là mầm sống mới, có hành trình riêng, có những miền đất để khám phá, có những câu chuyện sẽ viết theo cách chưa từng có trước đó.
Vậy thì, lý do gì để có con? Có lẽ, câu trả lời giản dị nhất là: vì tình yêu. Nhưng đó phải là tình yêu trong sáng, không nhuốm màu chiếm hữu; tình yêu đặt sự sống của con lên trên mọi tính toán ích kỷ; tình yêu biết tôn trọng và nâng đỡ. Khi ấy, việc làm cha mẹ trở thành một hành trình học hỏi liên tục, nơi người lớn cũng trưởng thành cùng con, học cách kiên nhẫn, bao dung và lắng nghe.
Krishnamurti đã đặt một câu hỏi khó, nhưng cần thiết. Bởi chỉ khi cha mẹ tự vấn lòng mình, họ mới thật sự ý thức được trách nhiệm của việc sinh ra một con người. Và chỉ khi nhìn nhận con như một thực thể độc lập, chứ không phải sự kéo dài của bản thân, cha mẹ mới trao cho con món quà quý giá nhất: tự do để là chính mình.
Thiên Di
