Trong dân gian, từ lâu đã lưu truyền quan niệm tháng Bảy âm lịch là “tháng cô hồn”, tháng của ma quỷ. Đặc biệt, rằm tháng Bảy được xem là ngày mở cửa địa ngục để ma quỷ được tự do trở về dương thế. Người ta tin rằng, từ mùng hai tháng Bảy, Diêm Vương mở Quỷ môn quan, đến ngày rằm thì xả cửa, sau 12 giờ đêm mới khép lại. Vì thế, tháng Bảy thường gắn với những điều kiêng kỵ, sợ hãi, cùng với tục cúng cô hồn, đốt vàng mã để “ma quỷ khỏi quấy phá”.
Tuy nhiên, dưới ánh sáng Phật pháp, cách hiểu ấy không phù hợp với tinh thần Chánh pháp.
Phật giáo Bắc tông gọi tháng Bảy là mùa lễ hội Vu lan – Báo hiếu. Ý nghĩa trọng tâm của mùa lễ hội này là khơi dậy, nuôi dưỡng và giáo dục lòng hiếu thảo. Dựa theo Kinh Vu lan, từ sự tích Tôn giả Mục-kiền-liên cứu mẹ, nhân ngày chư Tăng mãn hạ Tự tứ, người Phật tử phát tâm cúng dường mười phương Tăng, hồi hướng công đức cầu nguyện cho cha mẹ hiện tiền được an lành, cha mẹ quá vãng cùng cửu huyền thất tổ sớm được siêu sinh. Nhân dịp này, Phật tử còn thiết lễ tưởng nhớ ông bà cha mẹ đã khuất, đồng thời phát tâm bi mẫn bố thí thực phẩm đến chư vị quỷ thần – thường gọi là thí thực cô hồn.
Có thể thấy, tháng Bảy âm lịch trong đạo Phật là “tháng báo hiếu”, chứ không phải “tháng cô hồn”. Tiếc rằng, theo dòng chảy lịch sử và sự tiếp biến văn hóa, tinh hoa hiếu đạo của Phật giáo khi đến Trung Quốc đã hòa trộn với tín ngưỡng bản địa, hình thành nên niềm tin “tháng Bảy mở cửa địa ngục”. Từ đó, quan niệm này ảnh hưởng sang Việt Nam, nhất là ở miền Bắc, khiến không ít người gắn tháng Bảy với tà kiến, mê tín, thay vì tinh thần hiếu đạo vốn rất cao đẹp.
Cần khẳng định: trong kinh điển Phật giáo, không hề có chi tiết Diêm Vương mở cửa địa ngục vào tháng Bảy, cũng không có “ngày âm khí xung thiên, ma quỷ đồng loạt về dương thế”. Những kiêng kỵ, lo sợ hay việc đốt vàng mã thật nhiều để “ma quỷ khỏi phá phách” đều không phải giáo lý Phật dạy.
Với người Phật tử, rằm tháng Bảy chính là ngày Tăng Tự tứ, ngày Phật hoan hỷ. Đây là dịp để mỗi người con Phật tăng trưởng hạnh hiếu, gieo trồng phước lành bằng việc cúng dường, tu tập, sống hiếu thảo với cha mẹ, biết ơn và đền ơn sâu nặng. Nghi thức thí thực cô hồn nếu được thực hành cũng nên chú trọng bố thí thực phẩm, tránh phô trương, lãng phí vào việc đốt vàng mã hay những hình thức mê tín khác.
Để gìn giữ và phát huy đúng ý nghĩa của mùa Vu lan – Báo hiếu, chư Tăng Ni và Giáo hội Phật giáo Việt Nam cần tiếp tục hướng dẫn Phật tử tu học trong chánh tín, tránh để tháng Bảy bị gọi lệch thành “tháng cô hồn”, hay bị lấn át bởi tín ngưỡng cầu cúng ma quỷ.
Tháng Bảy âm lịch – mùa hiếu hạnh, mùa báo hiếu – là nét đẹp nhân văn sâu sắc mà đạo Phật muốn trao truyền, nhắc nhở mỗi người con nhớ ơn và đền ơn cha mẹ, ông bà, tổ tiên.
Phước Chánh
