Đã đến lúc chúng ta cần nhìn rõ sự thật mà Đức Phật đã chỉ dạy về Vô thường (Anicca), Khổ (Dukkha) và Vô ngã (Anatta).
Ở khắp nơi, con người đều có tấm lòng rộng mở, thường xuyên phát tâm bố thí, làm phước, giúp đỡ muôn loài. Đây là điều vô cùng cao quý, là nền tảng của đời sống thiện lành. Tuy nhiên, chừng ấy vẫn chưa đủ để đi đến sự giải thoát hoàn toàn.
Bố thí có thể giúp ta đạt được cảnh giới an lành hơn, sinh vào cõi thiện, được làm chư thiên hoặc hưởng đời sống sung túc. Điều ấy thể hiện Ba-la-mật về bố thí (Dāna-pāramī) đã được vun bồi. Nếu trong đời này ta có được sức khỏe, an lạc, tuổi thọ dài lâu, đó là kết quả của Ba-la-mật về giới hạnh (Sīla-pāramī).
Nhưng nếu chỉ dừng lại ở việc bố thí và trì giới, kết quả ấy vẫn còn nằm trong vòng luân hồi sinh tử (saṃsāra) – nơi mọi phước báo rồi cũng hết, và chúng ta lại phải bắt đầu lại từ đầu.
Vì vậy, điều thiết yếu là phải tiến thêm một bước: phát triển Ba-la-mật về tu tập (Bhāvanā-pāramī), thực hành thiền Chỉ (Samatha) và thiền Quán (Vipassanā). Chỉ có tu tập mới có thể đoạn trừ vô minh (avijjā) và tham ái (taṇhā) – hai gốc rễ của mọi khổ đau. Nếu hai thứ ấy vẫn còn ngự trị, không ai có thể biết chắc đời sau mình sẽ đi về đâu.
Thế gian hôm nay đang chứng kiến bao biến động: thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh, bất ổn xã hội… Tất cả đều là biểu hiện của quy luật tự nhiên mà Đức Phật đã dạy: “Cái gì sinh khởi, ắt phải hoại diệt”. Không có gì tồn tại vĩnh viễn, kể cả những nền văn minh hùng mạnh hay thân mạng mà ta đang nương tựa.
Trong giai đoạn hoại diệt ấy, điều quan trọng nhất là mỗi người cần tự soi lại chính mình: ta đã thật sự thực hành Pháp dưới sự hướng dẫn đúng đắn của bậc Thầy chân chính hay chưa?
Cần hiểu rằng, hỗ trợ Pháp và thực hành Pháp là hai việc khác nhau.
Hỗ trợ Pháp – bằng việc cúng dường, xây chùa, in kinh, giúp đỡ Tăng Ni – là thiện nghiệp lớn, mang lại quả báo an lành. Nhưng đó chưa phải sự bảo đảm cho con đường thoát khổ. Chỉ có thực hành Pháp đúng Chánh Pháp, đi đến chứng đạt Thánh quả, dù chỉ là bậc Nhập Lưu (Sotāpanna), mới thật sự là chỗ nương tựa an toàn giữa dòng sinh tử.
Hãy nhớ rằng, Đức Phật không dạy chúng ta chỉ để tạo phước, mà để chấm dứt khổ đau. Ngài chỉ con đường đi đến Niết-bàn (Nibbāna) – nơi không còn tái sinh, không còn sợ hãi. Con đường ấy bắt đầu từ bố thí, tiếp đến là trì giới, và phải được hoàn thiện bằng tu tập thiền định và minh sát.
Nguyện cho tất cả chúng sanh khởi được tâm lành, vun bồi Ba-la-mật bố thí và giới hạnh, và tiến xa hơn trên con đường tu tập thiền định – minh sát, để từng bước thoát khỏi vòng luân hồi sinh tử, đạt đến Niết-bàn an tịnh, nơi chấm dứt mọi khổ đau.
Bhante Chanda *
(*) Giáo thọ Sư, Trung tâm Thiền Thabarwa, Bồ Đề Đạo Tràng
