Thiền định trong vai trò làm mẹ

Tuy nhiên, trong Phật giáo, cũng như nhiều tôn giáo khác, quan niệm về tình mẫu tử rất phức tạp. Lòng trắc ẩn như người mẹ được lý tưởng hóa, nhưng sự độc thân và đời sống tu viện cũng được đề cao. Trong lịch sử, giáo lý Phật giáo không tập trung vào hôn nhân hay sinh sản như một đức tính trung tâm cần theo đuổi, mà hướng đến nghiên cứu tâm linh và giác ngộ. Tuy nhiên, với tư cách là một học giả về giới tính và gia đình trong Phật giáo, tôi nhận thấy rằng quan điểm về cách kết hợp tâm linh và tình mẫu tử đang dần thay đổi.

Trả ơn mẹ cha

Nuôi dưỡng lòng biết ơn đối với chúng sinh là trọng tâm trong thực hành Phật giáo, đặc biệt là đối với người lớn tuổi. Phật tử được khuyến khích ghi nhớ những hy sinh của cha mẹ khi sinh thành và dưỡng dục mình. Việc không tri ân cha mẹ có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, theo một kinh thường được gọi là giáo lý hiếu thảo.

Phật tử có thể thể hiện sự tôn kính đối với mẹ hoặc những người có vai trò mẫu tử trong đời mình bằng cách chuẩn bị bữa ăn hoặc tặng quà. Trong suốt năm, có nhiều truyền thống khác nhau mà con cái có thể bày tỏ lòng biết ơn với cha mẹ. Ví dụ, ở Thái Lan, một số thanh niên thực hiện lời thề tu viện trong vài tuần để “trả nợ sữa” cho mẹ, thể hiện lòng tôn kính sâu sắc.

Ngay cả khi mẹ không còn, vẫn có nhiều cách để bày tỏ lòng biết ơn. Một trong những phương pháp phổ biến nhất là cúng dường thực phẩm tại các đền thờ tổ tiên hoặc bàn thờ gia đình. Cũng như khi dâng thức ăn cho cha mẹ còn sống, nghi lễ này nhắc nhở Phật tử về sự hy sinh của cha mẹ.

Món quà của Đức Phật

Phật tử tin rằng sau khi qua đời, con người có thể tái sinh vào nhiều cảnh giới khác nhau – thiên đường hoặc địa ngục. Con cái có thể giúp cha mẹ tránh bị đọa đày bằng cách tích lũy công đức và hồi hướng cho họ. Ngay cả khi mẹ đã tái sinh ở cõi trời, lòng hiếu thảo của con cái có thể giúp duy trì phước báu của bà.

Theo truyền thống, mẹ của Đức Phật, Hoàng hậu Maya, sau khi qua đời đã tái sinh thành một nữ thần nhờ nghiệp tốt. Sau khi đạt giác ngộ, Đức Phật đã lên cõi trời để giảng pháp cho mẹ, dạy bà về sự vô thường của vạn vật, cho thấy ngay cả những thú vui thiên giới cũng không sánh bằng sự giải thoát. Truyền thuyết kể rằng Ngài dành ba tháng để truyền giảng những giáo lý cao siêu nhất cho mẹ mình.

Tập trung và gia đình

Phật giáo tại châu Á có sự đa dạng về truyền thống, từ Tây Thổ Nhĩ Kỳ đến Đông Trung Quốc. Ở nhiều nơi, đặc biệt trong giới tu viện, các văn bản Phật giáo đề cao sự tự do và đức hạnh của đời sống độc thân.

Giáo lý Phật giáo nhấn mạnh tính vô thường, cho rằng mọi ham muốn, bao gồm cả tình dục và lập gia đình, là những ràng buộc trần tục. Trong một câu chuyện, Đức Phật đã cảnh báo về sự nguy hiểm của dục vọng, ví nó như việc đặt tay vào miệng một con rắn độc.

Con đường Bát chánh đạo của Đức Phật đòi hỏi sự tập trung cao độ – một điều mà bất kỳ bậc cha mẹ nào cũng thấy khó khăn. Bản thân Đức Phật đã từ bỏ gia đình để tìm kiếm trí tuệ và sau khi giác ngộ, Ngài trở về để giảng dạy cho họ.

Thiền định trong vai trò làm mẹ

Tùy theo văn hóa, người ta có thái độ khác nhau đối với việc lập gia đình và đời sống xuất gia. Ở Nepal và Nhật Bản, nhiều tu sĩ vẫn kết hôn, sinh con và điều hành các ngôi đền như một truyền thống gia đình.

Ngày nay, quan điểm hiện đại của Phật giáo có xu hướng hòa hợp hơn giữa đời sống gia đình và tu tập. Một số Phật tử coi việc nuôi dạy con cái như một hình thức thiền định, đòi hỏi sự tập trung và chánh niệm. Sự chăm sóc và nuôi dưỡng có thể là cách thực hành tâm linh, giúp con người phát triển lòng từ bi và sự nhẫn nại.

Trên hết, nhiều Phật tử tin rằng Đức Phật lịch sử đã có nhiều kiếp sống và không phải là người độc thân trong tất cả các kiếp. Khi là người chủ gia đình, Ngài thể hiện nhiều đức tính như lòng tốt, sự chịu đựng, kiên nhẫn. Và ngay cả khi sống độc thân, giáo lý tâm linh của Ngài cũng giống như sữa mẹ, theo truyền thống Phật giáo Nguyên thủy: “sữa của giáo lý bất tử”. Lập trường yêu thương vô điều kiện này đã khiến Ngài trở thành một người mẹ tinh thần trong mắt nhiều Phật tử – một đức tính mà hiện họ đang tìm cách noi theo.

Nguồn: “Meditative mothering? How Buddhism honors both compassionate caregiving and celibate monks and nuns?”